Độc quyền là một khái niệm rất quen thuộc trong lĩnh vực kinh tế và có khả năng gây ra những tác động tiêu cực trên thị trường nếu không được áp dụng đúng. Vậy độc quyền là gì? Hãy cùng tìm hiểu nhé!
Độc quyền là gì? Ví dụ về độc quyền ở Việt Nam
Khái niệm “độc quyền”
Độc quyền là một điều kiện thị trường trong kinh tế học đề cập đến tính chất độc quyền khi chỉ có một nhà cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ trên thị trường mà không có khả năng tiếp cận thị trường và không có sản phẩm nào khác. Tóm lại, độc quyền là một thị trường không có tính cạnh tranh.
Trong từ điển tiếng Việt, độc quyền có nghĩa là “Đặc quyền sở hữu độc quyền”. Trên thị trường chỉ có một cá nhân hoặc tổ chức nắm giữ và cung cấp một sản phẩm, dịch vụ mà họ chỉ có và không có đối thủ cạnh tranh.
Trong tiếng Anh, Monopoli là một công ty độc quyền có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp cổ đại. Trong đó, Monos có nghĩa là “Một” và Pollein có nghĩa là “Bán”.
Đây là hiện tượng chỉ một doanh nghiệp hoặc một nhóm doanh nghiệp có vị trí độc tôn trong việc cung cấp một sản phẩm, dịch vụ nhất định và có toàn quyền kiểm soát giá sản phẩm, dịch vụ nhằm tạo ra lợi nhuận tối đa và ngăn chặn các đối thủ khác tham gia thị trường.
Ví dụ về độc quyền ở Việt Nam
Ở Việt Nam, chỉ có Tổng công ty Điện lực Việt Nam (EVN) được phép sở hữu hệ thống truyền tải điện. Điều này đồng nghĩa với việc các công ty điện lực khác phải trông cậy vào Tập đoàn Điện lực Việt Nam nếu muốn kinh doanh mảng này.
Theo Điều 4 Nghị định 94/2017/ND-CP, Nhà nước Việt Nam thực hiện độc quyền nhà nước đối với 20 loại hàng hóa, dịch vụ khác nhau, bao gồm:
- Tiền bạc
- Vé số
- Công nghiệp đang bùng nổ vật liệu
- thỏi vàng
- Hệ thống điện quốc gia
- Thuốc lá, xì gà…
Nguyên nhân hình thành độc quyền là gì?
Độc quyền là một cấu trúc thị trường có ảnh hưởng đáng kể đến nền kinh tế. Vậy nguyên nhân của tình trạng độc quyền là gì ? Câu trả lời như sau:
- Cạnh tranh kiểm soát các yếu tố đầu vào: Trong quá trình cạnh tranh, doanh nghiệp yếu hơn sẽ bị đánh bại và chiếm đoạt bởi doanh nghiệp giàu hơn, mạnh hơn. Các doanh nghiệp này có lợi thế trong việc kiểm soát nguồn hàng hóa chủ yếu là đầu vào cơ bản, được sử dụng để sản xuất ra những sản phẩm độc đáo.
- Chính phủ quyết định nhượng quyền và lựa chọn hàng hóa, dịch vụ độc quyền: Tại Việt Nam, 20 loại hàng hóa, dịch vụ khác nhau được quy định chi tiết tại Nghị định 94/2017/ND-CP là độc quyền thuộc sự quản lý của Nhà nước (State độc quyền). Ngoài ra, ở một số lĩnh vực, nhiều công ty có vị thế độc quyền nhờ được nhà nước nhượng quyền khai thác thị trường.
- Luật bản quyền sáng chế, phát minh và sở hữu trí tuệ: Luật bản quyền sáng chế, phát minh và sở hữu trí tuệ được nhà nước ban hành với mục đích khuyến khích người dân nghiên cứu, phát minh ra sản phẩm mới. Sản phẩm góp phần nâng cao năng suất lao động và chất lượng cuộc sống của con người. mạng sống. Những người sở hữu các bản quyền này sẽ có khả năng tạo ra thị trường độc quyền trong một thời gian nhất định, tùy theo thời hạn nắm giữ bản quyền đó theo quy định của nhà nước.
- Độc quyền tự nhiên do quy mô: Các doanh nghiệp có thể cung cấp sản phẩm cho toàn bộ thị trường thông qua tính chất độc đáo của ngành với lợi nhuận ngày càng tăng theo quy mô. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp tham gia thị trường trước có thể sử dụng phương pháp giảm giá liên tục đồng thời mở rộng quy mô sản xuất để ngăn chặn các đối thủ khác liên tục tham gia thị trường.
Các biện pháp kiểm soát độc quyền theo Luật Cạnh tranh
Để kiểm soát tình trạng độc quyền, nhà nước đã đưa ra các biện pháp giải quyết vấn đề này tại Luật Cạnh tranh số 23/2018/QH14 như sau:
- Nhà nước tăng cường tạo lập và duy trì thị trường cạnh tranh lành mạnh, công bằng, văn minh thông qua việc cải thiện khả năng tiếp cận thị trường, nâng cao hiệu quả kinh tế, phúc lợi xã hội và lợi ích người tiêu dùng.
- Nhà nước cũng cần thúc đẩy cạnh tranh, đảm bảo quyền tự do cạnh tranh trong kinh doanh của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật để các doanh nghiệp “sinh sau” nhận được sự hỗ trợ công bằng và không bị thiệt thòi khi cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn.
- Để tăng tính minh bạch, chặt chẽ trong quản lý, nhà nước tạo điều kiện cho xã hội và người tiêu dùng tham gia vào quá trình giám sát việc thi hành pháp luật về cạnh tranh.
- Cải cách thủ tục hành chính nhằm tạo điều kiện tốt nhất, thuận lợi nhất cho doanh nghiệp cạnh tranh trên thị trường
Trên đây là Độc quyền là gì? Nguyên nhân của sự độc quyền. Chúng tôi hy vọng qua bài viết này các bạn có thể hiểu thêm về độc quyền và các quy định của nhà nước về độc quyền.
