Trong nhiều lĩnh vực khác nhau như kinh tế, chính trị, văn hóa… xuất hiện thuật ngữ cạnh tranh. Vậy cạnh tranh là gì? Nhà nước quy định pháp luật cạnh tranh như thế nào? Vai trò của cạnh tranh là gì? Nội dung đó sẽ được trình bày trong bài viết dưới đây.
Cạnh tranh là gì?
Cạnh tranh là một khái niệm có ý nghĩa rất rộng, vì nó được nhìn dưới nhiều góc độ khác nhau.
Trong hoạt động kinh tế, cạnh tranh là sự cạnh tranh về nguồn lực sản xuất, tiêu dùng, thị phần giữa các chủ thể kinh doanh trên thị trường nhằm thu được lợi ích cho mình.
Dưới góc độ pháp lý, chưa có một định nghĩa thống nhất về cạnh tranh. Tuy nhiên, qua quy định của pháp luật cạnh tranh, chúng ta có thể hiểu cạnh tranh là hành động nhằm giành lợi thế giữa các đối thủ cạnh tranh.
Cùng với sự phát triển của xã hội, những mặt tiêu cực của cạnh tranh xuất hiện ngày càng nhiều, buộc Nhà nước phải can thiệp. Hiện nay, cạnh tranh là lĩnh vực được pháp luật điều chỉnh, từ đó tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, diễn ra có trật tự, khuôn khổ, hạn chế những hậu quả tiêu cực về mặt xã hội.
Ví dụ: Một công ty muốn kiếm được nhiều lợi nhuận hơn và thu hút khách hàng nên hạ giá sản phẩm. Nếu hạ giá quá thấp, Nhà nước sẽ can thiệp bằng văn bản pháp luật, có thể phạt tiền hoặc tịch thu lợi nhuận thu được từ khấu hao.
Nguyên nhân cạnh tranh trong hoạt động kinh tế
Trong hoạt động kinh tế, cạnh tranh là quy luật của nền kinh tế thị trường, nó có mối quan hệ chặt chẽ với các quy luật khác như quy luật cung cầu, quy luật lưu thông tiền tệ… Khi đã hiểu được cạnh tranh là gì thì chúng ta hãy tìm hiểu xem nguyên nhân gây ra cạnh tranh là gì.
Nguyên nhân dẫn đến cạnh tranh là:
- Sự tồn tại của nhiều thực thể trên thị trường. Nhiều chủ thể kinh doanh tăng nguồn cung và các chủ thể phải cạnh tranh để tìm kiếm lợi thế cho mình.
- Phương pháp sản xuất khác nhau và mục tiêu lợi nhuận. Mỗi đơn vị có phương tiện sản xuất khác nhau, điều kiện sản xuất thuận lợi hơn giúp đơn vị có được lợi thế cạnh tranh cao hơn.
- Tránh những rủi ro, bất lợi khi cung cấp hàng hóa, dịch vụ.
Vai trò của cạnh tranh
Giai đoạn 1986 – 2000, nền kinh tế nước ta chuyển sang nền kinh tế thị trường hoạt động theo cơ chế thị trường. Đây là lúc cạnh tranh và quy luật cạnh tranh được thừa nhận, vai trò của cạnh tranh được thể hiện rõ nét hơn trong các chủ thể như doanh nghiệp, người tiêu dùng và nền kinh tế.
Vai trò của cạnh tranh đối với doanh nghiệp
Cạnh tranh là không thể tránh khỏi. Sau khi gia nhập thị trường, các doanh nghiệp buộc phải chấp nhận sự cạnh tranh lẫn nhau. Cạnh tranh sẽ giúp doanh nghiệp chứng tỏ được khả năng vươn lên và chinh phục của mình.
Sự tồn tại khách quan và ảnh hưởng của quy luật cạnh tranh ngày càng lớn hơn, buộc các doanh nghiệp phải nâng cao khả năng cạnh tranh của mình. Cạnh tranh thúc đẩy việc nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới, hiện đại, buộc các doanh nghiệp khác phải nâng cao chất lượng mẫu mã, tạo ra sản phẩm mới để cạnh tranh.
Vai trò của cạnh tranh đối với người tiêu dùng
Trong một thị trường có sự cạnh tranh khốc liệt, khách hàng hay người tiêu dùng là người được hưởng lợi. Khách hàng sẽ được hưởng những kết quả của cạnh tranh như: giá thấp hơn, chất lượng dịch vụ cao hơn, sản phẩm tiện ích hơn…
Đồng thời, người tiêu dùng cũng là yếu tố ảnh hưởng đến sự cạnh tranh về nhu cầu như giá cả, chất lượng sản phẩm… Doanh nghiệp chỉ có thể cạnh tranh hiệu quả khi hiểu rõ yêu cầu của khách hàng.
Vai trò của cạnh tranh trong nền kinh tế
Cạnh tranh tác động đến nền kinh tế theo cả hai hướng tích cực và tiêu cực.
Cạnh tranh giúp phát triển nền kinh tế, nâng cao năng suất lao động, đồng thời đảm bảo phân phối thu nhập và nguồn lực kinh tế vào các doanh nghiệp mạnh, có sức cạnh tranh cao. Trong trường hợp cạnh tranh lành mạnh, nó giúp điều tiết nền kinh tế, chống độc quyền và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đó là mặt tích cực.
Một nền kinh tế bị ảnh hưởng tiêu cực bởi cạnh tranh không lành mạnh hoặc cạnh tranh độc quyền. Điều này tạo ra môi trường kinh doanh không bình đẳng, xung đột về quyền và lợi ích kinh tế giữa các chủ thể trong xã hội. Cạnh tranh còn làm thay đổi cơ cấu xã hội, hình thành sự phân hóa giàu nghèo sâu sắc.
Cần chú ý một số quy định về cạnh tranh
Sau thời kỳ đổi mới sang nền kinh tế thị trường giai đoạn 1986 – 2000, việc hiểu rõ cạnh tranh là gì cũng như vận dụng các quy luật cạnh tranh để điều tiết thị trường là hết sức quan trọng. Nhà nước có văn bản quy phạm pháp luật quy định về trình tự, thủ tục giải quyết các vụ việc do hành vi cạnh tranh không lành mạnh và các biện pháp ngăn chặn, xử lý các đối tượng đó.
Hiện tại, Luật Cạnh tranh 2018 vẫn còn hiệu lực và sẽ tiếp tục được áp dụng cho đến khi có văn bản. Luật Cạnh tranh đã chính thức được Quốc hội thông qua vào ngày 12 tháng 6 năm 2018 và có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2019.
Điều 8 Luật Cạnh tranh 2018 quy định các hành vi bị cấm liên quan đến cạnh tranh bao gồm:
- Cơ quan nhà nước yêu cầu, ép buộc hoặc khuyến nghị thương nhân thực hiện hoặc không thực hiện việc sản xuất, mua bán hàng hóa, cung ứng, sử dụng dịch vụ với một số doanh nghiệp nhất định, trừ hàng hóa, dịch vụ thuộc phạm vi độc quyền của Nhà nước hoặc trong trường hợp khẩn cấp theo quy định của pháp luật. với quy định của Nhà nước.
- Cơ quan nhà nước phân biệt giữa các doanh nghiệp.
- Cơ quan nhà nước yêu cầu, khuyến nghị, yêu cầu các tổ chức xã hội – nghề nghiệp hoặc các doanh nghiệp khác hợp tác với nhau để hạn chế cạnh tranh trên thị trường.
- Cơ quan nhà nước lợi dụng quyền hạn, chức vụ để can thiệp trái pháp luật vào hoạt động cạnh tranh.
- Các cá nhân, tổ chức cung cấp thông tin, gạ gẫm, ép buộc, bào chữa hoặc dàn xếp để doanh nghiệp cạnh tranh không lành mạnh.
Đồng thời, việc lạm dụng vị trí độc quyền cũng bị nghiêm cấm. Điều 27 Luật Cạnh tranh 2018 quy định như sau:
- Các doanh nghiệp bán hàng hóa và cung cấp dịch vụ dưới tổng chi phí, dẫn đến việc loại bỏ các đối thủ cạnh tranh, còn gọi là bán phá giá thị trường.
- Doanh nghiệp đưa ra giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ không hợp lý, có thể gây thiệt hại cho khách hàng.
- Doanh nghiệp cản trở sự phát triển kỹ thuật, định giá hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý, gây thiệt hại cho khách hàng.
- Doanh nghiệp áp dụng các điều kiện thương mại khác nhau gây ra hoặc có nguy cơ cản trở doanh nghiệp khác tham gia thị trường, mở rộng thị trường hoặc loại bỏ doanh nghiệp khác.
- Doanh nghiệp ngăn cản doanh nghiệp khác tham gia hoặc mở rộng thị trường.
- Doanh nghiệp có hành vi khác lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường.
Cạnh tranh là một phần tất yếu của thị trường. Việc doanh nghiệp, người tiêu dùng và các bộ phận quản lý hiểu rõ cạnh tranh là gì sẽ giúp nền kinh tế ngày càng phát triển hơn. Đồng thời, hạn chế những mặt tiêu cực của cạnh tranh và khuyến khích những mặt tích cực sẽ góp phần ổn định thị trường, tạo nền kinh tế vững mạnh.
