Chính phủ là cơ quan của bộ máy nhà nước Việt Nam. Vậy Chính phủ là gì? Chính phủ có những quyền hạn gì? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này nhé.
Chính phủ là gì?
Mỗi quốc gia sẽ có cách giải thích riêng về “ Chính phủ là gì?” theo những cách khác nhau. Nhưng nhìn chung, Chính phủ là một thực thể có quyền thực thi luật pháp trong một bang hoặc một tổ chức giống như bang.
Ở Việt Nam, Điều 1 Luật Tổ chức Chính phủ 2015 giải thích khái niệm Chính phủ như sau: “Chính phủ là cơ quan hành chính cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền hành pháp và là cơ quan chấp hành của Quốc hội. Chính phủ chịu trách nhiệm trước Quốc hội và báo cáo công tác trước Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước.”
Luật này khẳng định tầm quan trọng của Chính phủ trong bộ máy quản lý nhà nước. Chính phủ là cơ quan hành chính cao nhất, được thành lập để thực hiện quyền hành pháp, bảo đảm thực hiện có hiệu quả pháp luật, chính sách của Quốc hội.
Chức năng của Chính phủ theo Hiến pháp 2013
Qua các thời kỳ Hiến pháp, chức năng của Chính phủ Việt Nam cũng có nhiều thay đổi. Hiến pháp 2013 hiện hành quy định cụ thể chức năng, mối quan hệ của Chính phủ với Quốc hội và các cơ quan nhà nước khác.
Theo Điều 94 Hiến pháp 2013 đã quy định rõ: “Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền hành pháp và là cơ quan chấp hành của Quốc hội.”
Là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất, Chính phủ giữ vị trí chủ chốt trong bộ máy nhà nước. Chính phủ đóng vai trò chủ đạo, quản lý các hoạt động nhằm duy trì và phát triển đất nước bền vững. Chức năng của Chính phủ được thể hiện ở các khía cạnh sau:
-
Ban hành chính sách, chủ trương, tổ chức thực hiện và kiểm tra bảo đảm thực hiện có hiệu quả các chính sách, nghị quyết của Quốc hội
-
Chính phủ đưa ra các quyết định chính sách cụ thể trong quản lý và phát triển trên tất cả các lĩnh vực trên toàn quốc: kinh tế, môi trường, giáo dục, khoa học, văn hóa, y tế,…
-
Lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn, giám sát và đánh giá việc thực hiện hoạt động quản lý của các cấp cơ quan chính quyền và Ủy ban nhân dân
Trong bộ máy nhà nước, quyền hành pháp là quyền lực trung tâm, quan trọng trong việc tổ chức và thực thi quyền lực nhà nước. Cơ quan có quyền hành pháp là cơ quan có quyền quy hoạch, ban hành và tổ chức thực hiện pháp luật, chủ trương, chính sách.
Hiến pháp 2013 đã khẳng định rõ quyền hạn, chức năng, vị trí của Chính phủ trong bộ máy nhà nước. Chính phủ có quyền hành pháp trong các lĩnh vực sau:
-
Đề xuất, xây dựng chính sách, luật, dự án ngân sách và các dự án khác trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội
-
Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và tổ chức xử lý hành vi vi phạm pháp luật theo thẩm quyền để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình.
-
Thống nhất quản lý về kinh tế, giáo dục, quốc phòng, an ninh, văn hóa, môi trường,…; bảo vệ Tổ quốc, tính mạng và tài sản của nhân dân
-
Ký kết, gia nhập và phê duyệt các điều ước quốc tế thay mặt Chính phủ…
Không những vậy, Hiến pháp 2013 còn quy định rõ mối quan hệ chặt chẽ giữa Chính phủ và Quốc hội trong quản lý nhà nước. Chính phủ do Quốc hội thành lập, các thành viên Chính phủ chịu sự giám sát của Quốc hội. Chính phủ phải chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Quốc hội.
Quốc hội là cơ quan có thẩm quyền cao nhất, do nhân dân bầu ra và đại diện cho nhân dân. Vì vậy, Chính phủ phải hoạt động dưới sự giám sát của Quốc hội. Chính phủ phải bảo đảm thực hiện có hiệu quả các quy định, chính sách của Quốc hội.
Với những quy định trên, Hiến pháp 2013 khẳng định tầm quan trọng, vị trí, tính chất của Chính phủ trong bộ máy quản lý nhà nước. Đây là điều kiện để xây dựng bộ máy Chính phủ vững mạnh, nâng cao hiệu quả quản lý vĩ mô về nhiều mặt, góp phần phát triển đất nước trong thời kỳ đổi mới – kinh tế thị trường.
Cơ cấu tổ chức của Chính phủ và các thành viên
Cơ cấu tổ chức Chính phủ được quy định tại Điều 2 Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015 như sau:
Chính phủ gồm Thủ tướng, các Phó Thủ tướng, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Cơ cấu số lượng thành viên Chính phủ do Người đứng đầu Chính phủ trình Quốc hội quyết định.
Trong đó:
-
Thủ tướng: là người đứng đầu Chính phủ, người đứng đầu hệ thống hành chính nhà nước. Thủ tướng do Quốc hội bầu trong số các đại biểu Quốc hội do Chủ tịch nước đề cử.
-
Phó Thủ tướng: chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ về công tác, nhiệm vụ được giao. Trong Chính phủ thường sẽ có 4 Phó Thủ tướng.
-
Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ: là thành viên Chính phủ, người đứng đầu bộ, ngành và quản lý các lĩnh vực khác nhau; Chịu trách nhiệm quản lý, triển khai và giám sát việc tuân thủ pháp luật trong các ngành, lĩnh vực được phân công trên toàn quốc.
Cơ cấu tổ chức của Chính phủ gồm các bộ, cơ quan ngang bộ. Việc thành lập hoặc bãi bỏ Bộ, cơ quan ngang Bộ do Chính phủ quyết định trình Quốc hội quyết định.
Hiện nay, Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện có 22 bộ cùng với 4 cơ quan ngang bộ. Các bộ được tổ chức theo chiều dọc, phân chia theo các ngành kinh tế – xã hội. Mỗi cơ quan của Bộ chịu trách nhiệm quản lý một ngành, Bộ đứng đầu là Bộ trưởng. Bộ trưởng chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Quốc hội và Chủ tịch nước.
Bốn cơ quan ngang bộ gồm: Ủy ban Dân tộc, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Thanh tra Chính phủ và Văn phòng Chính phủ. Cơ quan ngang bộ được tổ chức theo chiều dọc, tương ứng với các lĩnh vực khác nhau.
Ngoài ra, Chính phủ còn có 7 cơ quan khác như: Đài Tiếng nói Việt Nam, Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại Việt Nam. doanh nghiệp, Đài Truyền hình Việt Nam, Ban quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh,….
Có thể thấy, theo quy định của Hiến pháp 2013, cơ cấu tổ chức Chính phủ đã trở nên gọn nhẹ hơn so với Hiến pháp 1992. Cơ cấu, số lượng thành viên Chính phủ do Quốc hội quyết định. Điều này giúp đảm bảo Chính phủ luôn có cơ cấu hợp lý và thực hiện hiệu quả trách nhiệm của mình.
Thủ tướng hiện nay là ai?
Hiện nay, Thủ tướng lãnh đạo Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là ông Phạm Minh Chính. Ông sinh ngày 10/12/1958, tại xã Hòa Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Ông chính thức vào Đảng ngày 25/12/1987. Ông Phạm Minh Chính được bầu làm Thủ tướng nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nhiệm kỳ 2021-2026.
Với hơn 30 năm cống hiến cho Đảng, ông Phạm Minh Chính đã đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng từ Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng…
Ngoài ra, đương kim Thủ tướng còn đạt được nhiều Huân chương khen thưởng như:
-
Huân chương Quân công hạng ba
-
Huân chương Chiến công hạng Nhì
-
Huân chương Lao động hạng Nhì
-
Huân chương Chiến sĩ vẻ vang hạng nhất
-
Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ
Trên đây là thông tin về Chính phủ là gì? vị trí, chức năng quan trọng của Chính phủ trong bộ máy nhà nước Việt Nam. Hy vọng thông tin trên đầy hữu ích với bạn.
