Di sản văn hóa nào mà theo Chủ tịch Hồ Chí Minh là vốn quý, là nền tảng của một đất nước? Ông cũng đặc biệt quan tâm đến việc bảo vệ, kế thừa và phát huy những truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Qua bài viết dưới đây, chúng ta cùng tìm hiểu thêm về khái niệm di sản văn hóa là gì.
Di sản văn hóa là gì?
Di sản văn hóa là sản phẩm tinh thần và vật chất bao gồm các giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học lâu đời, được lưu truyền từ thế hệ trước.
Di sản văn hóa hiểu theo nghĩa rộng là di sản văn hóa và các loại hình như tượng đài, loại hình nghệ thuật, lễ hội… còn tồn tại đến ngày nay và có giá trị đối với cộng đồng.
Những loại di sản văn hóa hiện nay
Theo Điều 1 Luật Di sản văn hóa 2001 và Điều 2 Nghị định 98/2010/ND-CP, di sản văn hóa được chia thành hai loại: di sản văn hóa vật thể và di sản văn hóa phi vật thể.
Di sản văn hóa vật thể
Theo Khoản 2 Điều 4 Luật Di sản văn hóa năm 2001:
Di sản văn hóa vật thể là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, bao gồm di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia.
Di sản văn hóa vật thể thể hiện bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc ta, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác dưới nhiều hình thức như truyền miệng, truyền nghề và các hình thức khác.
Di sản văn hóa vật thể bao gồm các giá trị truyền thống sau:
- Di tích lịch sử
- Di vật, cổ vật, bảo vật là của quốc gia
- Danh lam thắng cảnh
Di sản văn hóa phi vật thể
Theo Điều 4 Luật Di sản văn hóa, di sản văn hóa phi vật thể là sản phẩm tinh thần gắn liền với một cộng đồng, cá nhân, các vật thể, địa điểm văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học.
Di sản văn hóa phi vật thể bao gồm:
- Nói và viết
- văn học
- Nghệ thuật biểu diễn dân gian
- Phong tục, tín ngưỡng xã hội
- Một lễ hội truyền thống
- Làng nghề
- Văn hóa dân gian về y học cổ truyền, ẩm thực, trang phục truyền thống…
Mục đích sử dụng di sản văn hóa
Di sản văn hóa là nét đẹp văn hóa truyền thống. Nó kết tinh trí tuệ và tinh hoa đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam. Tinh hoa đó đã được truyền lại qua hàng chục năm mà vẫn giữ được những giá trị vốn có.
Vậy mục đích sử dụng di sản văn hóa là gì? Điều đó bảo tồn những giá trị bản địa và lan tỏa đến cộng đồng.
Di sản văn hóa Việt Nam được sử dụng vào các mục đích sau:
– Tiếp tục kế thừa và phát huy di sản văn hóa do cha ông để lại vì lợi ích của toàn xã hội
– Lan tỏa những giá trị truyền thống tốt đẹp của các dân tộc Việt Nam
– Góp phần tạo ra những giá trị văn hóa mới, làm đa dạng kho tàng di sản văn hóa dân tộc và tăng cường giao lưu, hợp tác quốc tế
Chính sách bảo vệ di sản văn hóa của nước ta
Di sản văn hóa là những giá trị truyền thống lâu đời của nước ta. Tuy nhiên, những người đẹp này đang có xu hướng bị lãng quên hoặc mất đi ngày càng nhiều.
Vì vậy, Nhà nước ta đã có những chính sách kịp thời khuyến khích việc bảo tồn và phát huy nền văn hóa dân tộc.
Việc bảo tồn di sản văn hóa giúp nâng cao đời sống tinh thần của người dân, góp phần vào quá trình phát triển kinh tế – xã hội, khuyến khích các cá nhân, tổ chức đầu tư bảo tồn và phát huy di sản văn hóa là tài sản văn hóa dân tộc.
Những chính sách này bao gồm:
– Xây dựng chương trình bảo vệ di sản văn hóa
– Khen thưởng các cá nhân, tổ chức có đóng góp lớn trong việc giữ gìn nét đẹp văn hóa
– Biểu dương vật chất và tinh thần các nghệ sĩ đã góp phần phổ biến các nghề thủ công truyền thống có giá trị nghệ thuật cao
– Nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ vào các hoạt động: sưu tầm, bảo quản di vật, đổi mới bảo tàng…
– Đào tạo đội ngũ chuyên môn cao chịu trách nhiệm bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa
– Xây dựng và mở rộng các loại hình hợp tác quốc tế trong lĩnh vực bảo tồn và phát huy di sản văn hóa
Những hành vi pháp luật cấm liên quan đến di sản văn hóa
Di sản văn hóa là những giá trị tốt đẹp được bảo tồn qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, những giá trị đó có nguy cơ bị mất dần theo thời gian.
Vì vậy, pháp luật đã đề ra những chính sách nhằm bảo vệ giá trị di sản văn hóa. Những hành vi thiếu tiêu chuẩn và phi đạo đức đối với di sản văn hóa đều bị pháp luật nghiêm cấm và các hành vi vi phạm sẽ bị trừng phạt nghiêm khắc.
Để tránh vi phạm pháp luật, chúng ta cần tìm hiểu những hành vi bị nghiêm cấm chống lại di sản văn hóa là gì? Các hành vi bị pháp luật xử phạt nghiêm khắc theo quy định tại Điều 13 Luật Di sản văn hóa bao gồm:
– Công nhận di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh
– Phá hoại di sản văn hóa
– Lục soát trái phép di tích khảo cổ, xâm phạm đất thuộc di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh
– Tàng trữ, sử dụng trái phép di vật, cổ vật thuộc sở hữu nhà nước hoặc vận tải nước ngoài
– Lợi ích cá nhân từ việc bảo vệ và phát huy di sản văn hóa
Quyền và nghĩa vụ của công dân đối với di sản văn hóa
Di sản văn hóa là những giá trị tốt đẹp mà thiên nhiên và tổ tiên chúng ta đã để lại. Vì vậy, mọi công dân đều có quyền và nghĩa vụ giữ gìn và phát huy những giá trị đó.
Quyền và nghĩa vụ của công dân về di sản văn hóa
Mọi cá nhân, tổ chức đều có quyền và nghĩa vụ đối với di sản văn hóa. Tất cả chúng ta phải có trách nhiệm chung tay góp phần bảo tồn những nét văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc. Bởi di sản văn hóa là tinh hoa, là kết tinh của trí tuệ trải qua hàng trăm năm.
Nhằm nâng cao nhận thức về bảo tồn các giá trị, pháp luật đã có những quy định cụ thể về quyền và nghĩa vụ của mỗi cá nhân, tổ chức trong việc sở hữu, duy trì, bảo tồn và phổ biến di sản văn hóa.
Theo Điều 14 của Đạo luật Di sản Văn hóa năm 2001, mọi công dân có các quyền và nghĩa vụ sau đây liên quan đến di sản văn hóa:
– Có di sản văn hóa
– Tham quan, tìm hiểu và nghiên cứu di sản văn hóa
– Bảo tồn và phát huy những giá trị tốt đẹp của di sản văn hóa
– Trả lại di vật, cổ vật tìm được cho chính phủ
– Phủ nhận các hành vi phá hoại, sử dụng trái phép di sản văn hóa
Quyền và nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức sở hữu di sản văn hóa
Theo Điều 15 của Đạo luật Di sản Văn hóa năm 2001, luật quy định các quyền và nghĩa vụ sau đây đối với các cá nhân và tổ chức sở hữu di sản văn hóa:
– Có đầy đủ quyền và nghĩa vụ của công dân đối với di sản văn hóa
– Thực hiện các biện pháp bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa
– Trường hợp không bảo vệ đầy đủ thì gửi di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, đồ cổ… vào bảo tàng nhà nước
– Tạo điều kiện, giúp đỡ các tổ chức, cá nhân đi du lịch, nghiên cứu di sản văn hóa
– Phủ nhận hành vi hủy hoại di sản văn hóa
Quyền và nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức trực tiếp quản lý di sản văn hóa
Theo Điều 16 Luật Di sản văn hóa năm 2001, cá nhân, tổ chức là đơn vị quản lý di sản văn hóa có các quyền và nghĩa vụ sau:
– Bảo vệ, bảo tồn và truyền bá các giá trị văn hóa cho mọi người
– Đề xuất các biện pháp ngăn chặn di sản văn hóa bị xâm phạm
– Khi di sản văn hóa bị xâm phạm phải thông báo ngay cho chủ sở hữu hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền
– Tạo điều kiện và giúp đỡ các tổ chức, cá nhân đến tham quan, du lịch, nghiên cứu di sản văn hóa
Những điều cần lưu ý khi tham quan di sản văn hóa
Hiện nay, xu hướng du lịch di sản văn hóa ngày càng được ưa chuộng. Loại hình du lịch này kết hợp giữa du lịch thiên nhiên, văn hóa và tâm linh.
Do tính đa dạng về văn hóa nên ở mỗi vùng miền có những quy định riêng mà du khách cần lưu ý khi tham gia và trải nghiệm di sản văn hóa. Bạn nên tìm hiểu về văn hóa từng vùng để ứng xử phù hợp.
Vậy những điều cần lưu ý khi tham quan di sản văn hóa là gì?
Đây là những gì bạn nên làm:
– Tìm hiểu về văn hóa địa phương về con người, lối sống, phong tục tập quán của nơi mình sắp đến. Học một vài câu giao tiếp cơ bản như hỏi đường, chỗ ở, chỗ ăn, cảm ơn và xin lỗi…
– Giữ môi trường xung quanh sạch sẽ, không để lại gì ngoài dấu chân
– Tôn trọng và tuân thủ các nội quy nếu có như: không chụp ảnh, quay phim, giữ trật tự khi tham quan, không chạm vào di tích,…
– Tuân theo sự hướng dẫn của nhân viên và hướng dẫn viên du lịch
Những điều bạn không nên làm:
– Viết, vẽ, khắc tên lên tường, đá, cây,… để “giữ tên mình mãi mãi”. Hành vi như vậy không chỉ thể hiện sự thiếu tôn trọng di sản văn hóa mà còn phá hủy vẻ đẹp vốn có.
– Đi vệ sinh, khạc nhổ không đúng chỗ, vứt rác… Đây là hành vi đáng xấu hổ, gây ô nhiễm môi trường và còn có nguy cơ bị phạt tiền hoặc giam giữ tùy theo quy định.
– Hái hoa, cắt cành đem về làm quà vì đẹp quá. Vẻ đẹp đó cần được bảo vệ để lan tỏa đến tất cả mọi người.
– Ăn mặc không phù hợp và có hành vi thiếu tôn trọng ở những nơi linh thiêng.
Chuẩn mực đạo đức, phong tục, nét văn hóa độc đáo là những giá trị hấp dẫn đối với du khách khi đến tham quan di sản văn hóa.
Vì vậy, mỗi cá nhân phải ý thức được trách nhiệm của mình để chung tay gìn giữ, bảo vệ và lan tỏa những nét đẹp văn hóa đặc sắc của mỗi vùng miền.
Di sản văn hóa bạn nên ghé thăm một lần ở Việt Nam
Cố đô Huế
Quần thể Di tích Cố đô Huế được công nhận là di sản văn hóa thế giới từ năm 1993. Sở dĩ cố đô Huế xinh đẹp được chọn làm thủ đô là vì nằm ở trung tâm của đất nước – nơi hội tụ các yếu tố phong thủy và ngũ hành. rất ổn định và thịnh vượng cho đất nước và nhân dân.
Đến với di tích cố đô Huế, du khách sẽ được trải nghiệm một không gian kiến trúc độc đáo, đồ sộ, đầy giá trị lịch sử. Công trình độc đáo của Thành phố Huế cùng khung cảnh thiên nhiên sông núi hữu tình chắc chắn sẽ khiến du khách không thể nào quên.
Vịnh Hạ Long
Vịnh Hạ Long được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới từ năm 1994. Hạ Long là một vịnh nhỏ, nằm ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
Đến với Vịnh Hạ Long, du khách sẽ được chiêm ngưỡng cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ với nhiều dãy núi đá vôi đã trải qua lịch sử kiến tạo địa chất hàng triệu năm. Không chỉ vậy, Vịnh Hạ Long còn là quần thể đa dạng sinh học với hàng ngàn loài động thực vật đa dạng và phong phú.
Thánh Địa Mỹ Sơn
Khu di tích Mỹ Sơn được công nhận là di sản văn hóa thế giới từ năm 1999. Nằm trong một thung lũng kín thuộc tỉnh Quảng Nam, thánh địa Mỹ Sơn được bao bọc bởi những dãy núi hùng vĩ, bất tận.
Thánh địa Mỹ Sơn gồm 70 tòa tháp chứa đựng những giá trị thiết yếu của nền văn minh Champa còn sót lại. Trải qua hàng trăm năm lịch sử, khu di tích đã bị chiến tranh tàn phá nặng nề nhưng những di tích còn lại vẫn có giá trị kiến trúc, văn hóa, lịch sử to lớn.
Ngoài ra, Việt Nam còn có nhiều di sản văn hóa thế giới khác như phố cổ Hội An, vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, di tích Hoàng thành Thăng Long, v.v.
Mọi di sản văn hóa đều bao gồm những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp do tổ tiên chúng ta để lại. Nếu có cơ hội, hãy ghé thăm những di sản văn hóa độc đáo để hiểu thêm về nét đẹp văn hóa của đất nước Việt Nam xinh đẹp.
Một số di sản văn hóa nổi tiếng thế giới
Angkor – Campuchia
Angkor là một trong những địa điểm khảo cổ lớn nhất ở Đông Nam Á. Với diện tích rộng 400 km2, các di tích của Angkor bao gồm Angkor Wat, Angkor Thom và đền Bayon.
Di tích Angkor được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới vào năm 1992. Trong số đó, Angkor Wat là lớn nhất và là sự kết hợp hoàn hảo giữa văn hóa Khmer của người dân Campuchia và kiến trúc Hindu độc đáo của Ấn Độ.
Vườn Bách thảo Singapore
Với diện tích hơn 82 ha, Vườn Bách thảo Singapore là nơi sinh sống của hơn 10.000 loài thực vật. Đặc biệt, nơi đây được mệnh danh là vườn lan lớn nhất thế giới.
Vườn bách thảo Singapore tự hào là một trong ba khu vườn trên thế giới được UNESCO công nhận là di sản tương tự Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc hay di tích Angkor ở Campuchia.
Vạn Lý Trường Thành – Trung Quốc
Vạn Lý Trường Thành được UNESCO công nhận là di sản thế giới vào năm 1987. Công trình kiến trúc tráng lệ này được xây dựng dưới thời vua Tần Thủy Hoàng vào thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên.
Đây là công trình kiến trúc dài nhất mà con người từng xây dựng. Sau hơn 2.300 năm lịch sử, mặc dù công trình này đã chịu sự tàn phá của chiến tranh nhưng Vạn Lý Trường Thành vẫn đứng vững.
Kim tự tháp Giza – Ai Cập
Được UNESCO công nhận là di sản văn hóa vào năm 1979, kim tự tháp Giza ở Ai Cập là một trong bảy kỳ quan của thế giới.
Nằm ở ngoại ô thủ đô Cairo – Ai Cập, đây là địa điểm du lịch hấp dẫn. Quần thể này có tổng cộng 6 kim tự tháp và một bức tượng nhân sư khổng lồ.
Tàn tích của kim tự tháp Giza được xây dựng từ thời Pharaoh Khufu và hoàn thành vào khoảng năm 2560 trước Công nguyên. Nơi đây được cho là một trong những di tích khoa học lâu đời nhất trong lịch sử loài người.
Cho đến nay, khoa học vẫn chưa có câu trả lời thỏa đáng về việc người Ai Cập cổ đại xây dựng kim tự tháp như thế nào. Bởi tác phẩm này có độ chính xác và hoàn hảo đáng kinh ngạc.
Như vậy, chúng ta đã cùng nhau tìm ra câu trả lời cho câu hỏi di sản văn hóa là gì và chúng ta cần làm gì để bảo tồn và phát triển những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc.
