Kinh tế thị trường là một trong những sản phẩm của nền văn minh nhân loại. Mô hình kinh tế này khắc phục được những nhược điểm của các mô hình kinh tế trước đây, từ đó thúc đẩy kinh tế toàn cầu phát triển. Vậy kinh tế thị trường là gì? Nó mang lại những lợi ích gì? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Nền kinh tế thị trường là gì? Ví dụ về nền kinh tế thị trường
Kinh tế thị trường là gì?
Kinh tế thị trường là nền kinh tế trong đó có nhiều thành phần kinh tế, nhiều loại hình sở hữu tham gia, tiến hóa và phát triển trong cơ chế cạnh tranh bình đẳng, ổn định. Là nền kinh tế có sự tham gia của ba chủ thể: nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng, kinh tế thị trường có những đặc điểm riêng biệt so với các mô hình kinh tế khác như:
- Có nhiều thành phần kinh tế và nhiều loại hình sở hữu tham gia.
- Đây là mô hình kinh tế thực chất là nền kinh tế mở.
- Giá cả sản phẩm, dịch vụ được xác định theo nguyên tắc thị trường.
- Đối với doanh nghiệp, động lực tham gia nền kinh tế nằm ở lợi ích kinh tế. Đối với Nhà nước, khi tham gia vào nền kinh tế, ngoài lợi ích kinh tế còn phải đảm bảo lợi ích chung của xã hội.
- Các chủ thể kinh tế rất độc lập. Mỗi thực thể sẽ tự quyết định hoạt động kinh doanh của mình.
Ví dụ về nền kinh tế thị trường
Một số ví dụ về nền kinh tế thị trường:
- Hoa Kỳ: Đây là quốc gia điển hình có nền kinh tế thị trường phát triển đầu tiên trên thế giới. Nền kinh tế nước này vận hành theo nguyên tắc cạnh tranh tự do, giá nguyên liệu tăng giảm theo quy luật cung cầu.
- Đức: Đức đại diện cho mô hình kinh tế thị trường với sự can thiệp của chính phủ. Ngoài việc chính phủ Đức coi các nguyên tắc tự do kinh doanh và tự do cạnh tranh là những nguyên tắc cơ bản, họ vẫn tiếp tục đóng vai trò kiểm soát và quản lý một số ngành chiến lược. Đồng thời, chính phủ cũng đưa ra các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp.
- Nhật Bản: Đây là quốc gia điển hình của mô hình kinh tế thị trường với sự can thiệp mạnh mẽ của Chính phủ vào việc quản lý, chỉ đạo nền kinh tế. Chính phủ Nhật Bản đưa ra các chính sách thúc đẩy phát triển công nghiệp, thúc đẩy đầu tư vào khoa học công nghệ và xây dựng cơ sở hạ tầng. Bất chấp sự ảnh hưởng mạnh mẽ của chính phủ, Nhật Bản vẫn tuân thủ các nguyên tắc của nền kinh tế thị trường, đó là tự do kinh doanh và tự do cạnh tranh.
- Việt Nam: Mô hình kinh tế Việt Nam thực hiện là mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đó là nền kinh tế nhiều thành phần, trong đó nhà nước giữ vai trò chủ đạo, chịu trách nhiệm điều hành nền kinh tế, với mục tiêu lâu dài là xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Ưu điểm của nền kinh tế thị trường
Dưới đây là những lợi thế đặc biệt của nền kinh tế thị trường
- Nền kinh tế thị trường khuyến khích hoạt động sản xuất. Theo cơ chế vận hành của nền kinh tế thị trường, khi cầu vượt quá cung thì giá nguyên liệu tăng cao từ đó lợi nhuận tăng lên. Điều này khuyến khích các doanh nghiệp tăng quy mô sản xuất và nguồn lực sản xuất sẽ được chuyển đến các doanh nghiệp, doanh nghiệp sản xuất hiệu quả hơn. Những doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh không hiệu quả sẽ bị đào thải.
- Nền kinh tế thị trường tạo ra xu hướng liên doanh, giao lưu kinh tế giữa các nước. Xu hướng này giúp các nước đang phát triển chuyển giao công nghệ để phát triển kinh tế.
- Nền kinh tế thị trường tạo ra nhiều việc làm hơn các mô hình kinh tế khác và chất lượng nguồn nhân lực cũng ngày càng được nâng cao.
Các quy luật chi phối nền kinh tế thị trường
Nền kinh tế thị trường được điều chỉnh bởi năm quy luật:
- Quy luật giá trị: Mỗi hàng hóa, dịch vụ đều có một giá trị cụ thể và được đánh giá bằng giá cả. Giá cả hàng hóa, dịch vụ được xác định bởi thị trường chứ không phải bởi người bán hay người mua.
- Luật cạnh tranh: Cạnh tranh là tất yếu trong nền kinh tế thị trường. Người bán cần xác định lợi ích mà sản phẩm, dịch vụ của mình mang lại là gì, từ đó có thể xây dựng chiến lược bán hàng phù hợp. Nhiều người bán sẽ giảm giá hàng hóa, có lợi cho người mua. Nhiều người mua sẽ tăng giá hàng hóa, có lợi cho người bán.
- Quy luật cung cầu: Cung và cầu là hai hoạt động không độc lập với nhau mà tác động qua lại và ảnh hưởng lẫn nhau. Mua sắm là hoạt động sản xuất và cung cấp hàng hóa. Cầu phát sinh từ nhu cầu sử dụng hàng hóa, dịch vụ và từ khả năng thanh toán của khách hàng. Điểm gặp nhau giữa cung và cầu là mức giá trung bình. Điểm này là điểm hài lòng chung giữa lợi nhuận của người bán và khả năng thanh toán của khách hàng.
- Quy luật lưu thông tiền tệ: dòng tiền trên thị trường thể hiện sức mua, tổng lượng hàng hóa, dịch vụ thể hiện sức bán. Sức mua của thị trường hay dòng tiền lưu thông phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tỷ lệ lạm phát, lãi suất ngân hàng, biến động kinh tế, chính trị trong nước và quốc tế, sức khỏe của đồng tiền,…
- Quy luật giá trị thặng dư: Trong bất kỳ hoạt động kinh doanh nào, người bán đều nhận được giá trị thặng dư so với giá trị của hàng hóa, dịch vụ để thanh toán chi phí ban đầu, tái sản xuất và kiếm lời.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là gì?
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là tên gọi mà Đảng Cộng sản Việt Nam đặt cho mô hình kinh tế nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Mô hình kinh tế này được mô tả là nền kinh tế thị trường nhiều thành phần, trong đó nhà nước đóng vai trò chủ đạo, chịu trách nhiệm điều hành nền kinh tế, với mục tiêu lâu dài là xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ra đời từ chủ trương phát triển nền kinh tế nhiều thành phần và là sản phẩm của chính sách đổi mới toàn diện đất nước được đề ra tại Đại hội Đảng VI năm 1986.
Sau nhiều đại hội bàn về chính sách liên quan đến kinh tế thị trường, đến Đại hội Đảng lần thứ 9 (tháng 4/2001), khái niệm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chính thức ra đời.
Đó là kết quả của nhiều năm nghiên cứu và rút ra những bài học kinh nghiệm từ thực tiễn đất nước cũng như của các nước xã hội chủ nghĩa trên thế giới, tạo nên bước phát triển mới trong tư duy kinh tế cũng như tư duy lý luận của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Bài viết trên đã phần nào giúp người đọc hiểu được kinh tế thị trường là gì? Mô hình kinh tế thị trường là sản phẩm của nền văn minh nhân loại. Tuy nhiên, giống như các mô hình kinh doanh khác, nó cũng có một số hạn chế.
