Trong bối cảnh toàn cầu hóa, thông tin là yếu tố quan trọng giúp nền kinh tế phát triển và các quốc gia đều nỗ lực ứng dụng nền kinh tế thông tin để khẳng định vị thế của mình. Vậy kinh tế tri thức là gì và nó có vai trò như thế nào trong phát triển kinh tế. Bài viết này sẽ giải đáp cho bạn.
Nền kinh tế tri thức là gì?
Để biết Kinh tế tri thức là gì , trước tiên chúng ta cần hiểu rằng tri thức là những tri thức chúng ta học được qua quá trình nghiên cứu và trải nghiệm. Kinh tế tri thức là mô hình kinh tế sử dụng tri thức để phát triển, thông qua tri thức để sử dụng nguồn lao động.
Có thể nói, nền kinh tế thông tin càng phát triển thì càng tạo ra nhiều giá trị mà không tốn nhiều nhân lực, vật lực thì xã hội sẽ càng văn minh, hiện đại.
Nền kinh tế tri thức là nhân tố giúp đời sống vật chất và tinh thần của con người được cải thiện, sử dụng tri thức để sử dụng các nguồn lực kinh tế.
Nền tảng của nền kinh tế tri thức là gì?
Tri thức, thông tin và công nghệ thông tin và truyền thông là ba yếu tố tạo nên nền tảng của nền kinh tế tri thức.
Thông tin được đưa ra để chia sẻ và tái sử dụng nhằm mục đích tạo ra các giá trị mới, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng xã hội.
Tri thức được coi là tài sản quan trọng cần được bảo tồn và củng cố để sử dụng trong thực tế. Nguồn lao động có tri thức sẽ giúp nền kinh tế phát triển nhanh chóng.
Công nghệ thông tin và truyền thông sẽ cung cấp cho nền kinh tế thông tin những công cụ truyền tải và xử lý dữ liệu hiệu quả.
Nền kinh tế tri thức có vai trò gì?
Vai trò quan trọng nhất của nền kinh tế tri thức là nguồn lực sản xuất dựa trên tri thức. Hiện nay, các nước phát triển muốn khẳng định vị thế vượt trội của mình và luôn đầu tư vào tri thức, đào tạo con người.
Nền kinh tế tri thức cũng phải dựa vào thành tựu khoa học công nghệ để hoàn thành những dự án nghiên cứu còn dang dở. Đồng thời, tận dụng tối đa các công nghệ sẵn có, trên cơ sở sản xuất các công nghệ hiện đại, tiên tiến hơn.
Nguồn lao động phải không ngừng được cải thiện, chuyển từ lao động có tay nghề thấp sang lao động thông minh và có trí tuệ cao. Trong nền kinh tế tri thức, tính sáng tạo, đổi mới luôn được chú trọng để tạo ra nhiều sản phẩm có giá trị cao trong thời gian ngắn, đáp ứng nhu cầu của xã hội.
Mục tiêu toàn cầu hóa luôn được thúc đẩy bởi mong muốn làm việc linh hoạt, người lao động có thể làm việc ở bất kỳ quốc gia nào có trình độ như nhau.
Quyền sở hữu trí tuệ đặc biệt cần được tôn trọng và duy trì, bởi quyền sở hữu trí tuệ thể hiện khả năng và sự sáng tạo của con người. Yếu tố này chính là tiềm năng phát triển, thể hiện khả năng cạnh tranh kinh tế giữa các quốc gia.
Đặc điểm nổi bật của nền kinh tế tri thức
Hầu hết các nước đều chọn con đường tri thức để phát triển nên câu hỏi “Kinh tế tri thức là gì” được thảo luận nhiều với những đặc điểm sau:
Nguồn lao động trực tiếp sản xuất
Có thể hiểu đơn giản, tri thức là động lực thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế, là nguồn vốn vô tận không bị tiêu hao hay mất đi mà còn được nâng cao, tích lũy trong quá trình làm việc.
Loại hình sản xuất quan trọng là sản xuất công nghệ
Nó được coi là hình thức quan trọng nhất, bởi lao động phải luôn cập nhật, củng cố, sáng tạo ra những sản phẩm công nghệ mới.
Chúng ta có thể thấy thế giới thực đang dần chuyển sang thế giới số với những công nghệ vượt trội như: Internet, lưu trữ đám mây, AI – trí tuệ nhân tạo,…
Lao động tri thức chiếm tỷ trọng cao trong quá trình sản xuất
Việc làm trong ngành sản xuất đang thay đổi về mặt nguồn lao động. Sự gia tăng số lượng nhân viên văn phòng sẽ khiến số lượng nông dân và người dân giảm, cạnh tranh trên thị trường lao động cũng sẽ tăng lên.
Lực lượng lao động tri thức sẽ tạo ra nhiều sản phẩm có giá trị cao, dựa trên nền tảng ứng dụng khoa học công nghệ nên việc đầu tư cho giáo dục, đào tạo là cần thiết.
Kinh tế tri thức là kết quả của toàn cầu hóa
Lực lượng lao động có trình độ cao sẽ ngày càng phát triển, tạo ra một số công ăn việc làm cho mình, hướng tới mục tiêu có thể hoạt động ở bất kỳ quốc gia nào và trở thành công dân toàn cầu.
Sự phát triển của nền kinh tế tri thức ở Việt Nam
Trong bối cảnh kinh tế cạnh tranh, bất kỳ quốc gia nào muốn đi nhanh, dẫn đầu xu hướng đều phải dựa vào nền kinh tế tri thức, Việt Nam cũng không ngoại lệ.
Ưu điểm và xu hướng phát triển của kinh tế tri thức
Nền kinh tế tri thức đã mở ra những cơ hội lớn cho Việt Nam trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Môi trường kinh tế và thể chế xã hội có nhiều thay đổi. Mặc dù giai đoạn Covid-19 chịu nhiều ảnh hưởng nhưng tốc độ GDP vẫn ở mức tích cực. Đảng và Nhà nước cũng quan tâm nhiều hơn đến việc phát triển kinh tế tri thức.
Về giáo dục, chúng ta đang từng bước hoàn thiện việc xây dựng cơ sở vật chất và đào tạo nguồn nhân lực giáo dục.
Về mặt sản xuất, luôn chú trọng sản xuất theo nhu cầu tiêu dùng, điều tiết cung cầu, tránh tình trạng thiếu hàng, tồn kho sản phẩm.
Về mức độ sáng tạo, đổi mới toàn cầu, năm 2021 Việt Nam được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới xếp hạng 48/132, thuộc nhóm các quốc gia có tiến bộ vượt bậc trong thập kỷ qua.
Về công nghệ thông tin, Việt Nam đã có bước phát triển nhảy vọt trong vòng 20 năm (2000-2021), năm 2021 doanh thu ngành công nghệ thông tin sẽ tăng trưởng 9% so với năm 2020.
Dựa trên số liệu có thể thấy, các chỉ số về kinh tế thông tin của Việt Nam so với các nước trong khu vực đều có mức tăng trưởng dương.
Khó khăn và thách thức trong quá trình phát triển kinh tế tri thức
Bên cạnh những thuận lợi nổi bật, Việt Nam vẫn còn những khó khăn, thách thức cần vượt qua.
Nước ta tuy có lợi thế về nguồn nhân lực dồi dào nhưng chất lượng nguồn lực này chưa cao so với các nước trong khu vực. Đòi hỏi nhân viên phải không ngừng rèn luyện, học hỏi và sáng tạo, nâng cao kiến thức của bản thân.
Hơn nữa, người lao động có nguy cơ trở thành “những cỗ máy”, làm việc không có thời gian nghỉ ngơi sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe.
Công nghệ không ngừng phát triển, đổi mới dẫn đến không tận dụng được hết khả năng, công dụng của sản phẩm, gây lãng phí tài nguyên, khó hiểu các kỹ thuật tiên tiến.
Đặc biệt với sự phát triển chóng mặt của công nghệ, thế giới ảo ngày càng mở rộng khiến giới trẻ dễ rơi vào lối sống buông thả, ảo tưởng.
Trong thời đại phát triển công nghệ như hiện nay, nền kinh tế thông tin ngày càng mở rộng, việc phát triển nền kinh tế thông tin là một bước đi tất yếu đối với mỗi quốc gia. Tôi hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về Kinh tế tri thức là gì và tầm quan trọng của nó
