Tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản, được thực hiện nhất quán trong hoạt động của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Vậy tập trung dân chủ là gì? Nguyên tắc tập trung dân chủ bao gồm những nguyên tắc nào? Hãy cùng chúng tôi tham khảo trong bài viết sau nhé.
Tập trung dân chủ là gì?
Tập trung dân chủ là nguyên tắc hoạt động của Đảng, kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố “tập trung” và “dân chủ” để tạo thành một chỉnh thể thống nhất. Theo đó, dân chủ là điều kiện tiên quyết của tập trung hóa, tập trung hóa là cơ sở để thực hiện dân chủ.
Tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản nhất trong năm nguyên tắc hoạt động của Đảng, giữ vai trò chủ đạo trong các nguyên tắc khác. Thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ sẽ giúp công cuộc xây dựng của Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh hơn.
Nội dung tập trung dân chủ trong Đảng Cộng sản Việt Nam
Nội dung tập trung dân chủ được thể hiện trong Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam năm 2011, bao gồm:
- Thực hiện cơ chế bầu cử để thành lập cơ quan lãnh đạo của Đảng. Mọi thành viên đều có quyền biểu quyết như nhau về các công việc chung của đơn vị. Tăng cường tinh thần xây dựng đội nhóm. Tập thể chỉ đạo hoạt động và các cá nhân tự chịu trách nhiệm.
- Quốc hội là cơ quan lãnh đạo cao nhất của Đảng. Mỗi cấp được chia thành đại hội đảng viên và đại hội đảng viên. Các cấp, các phòng ban phối hợp, kiểm soát và thực hiện nhiệm vụ của đơn vị. Các bộ máy điều hành ở mọi cấp độ, từ cấp cơ sở đến cấp trên đều tác động và liên quan với nhau.
- Cấp ủy các cấp chịu trách nhiệm trực tiếp về hoạt động của mình. Chứng tỏ được khả năng thực hiện nhiệm vụ được giao. Định kỳ thông tin cho các tổ chức Đảng về tình hình hoạt động của mình, thực hiện phê bình, tự phê bình.
- Đảng viên thực hiện nghiêm túc nghị quyết của Đảng, theo nguyên tắc thiểu số phục tùng đa số, cấp dưới phục tùng cấp trên, cá nhân phục tùng tổ chức.
- Đóng góp và phiếu bầu được phân bổ đều. Nghị quyết chỉ có giá trị khi được 50% số thành viên tán thành.
- Ý kiến của thiểu số có thể được báo cáo lên cấp trên. Các cấp ủy liên quan có trách nhiệm tiếp thu ý kiến, không phân biệt đối xử giữa các thành viên của các đảng thiểu số.
- Các tổ chức Đảng quyết định những vấn đề thuộc thẩm quyền của mình nhưng không được vi phạm nguyên tắc của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Tổ chức Đảng có vai trò lãnh đạo chung của đất nước.
Các nguyên tắc tập trung dân chủ trong nhà nước Việt Nam
Hoạt động quản lý nhà nước của Việt Nam được thực hiện theo 5 nguyên tắc tập trung dân chủ sau đây:
Mọi quyền lực đều thuộc về nhân dân
Người dân sử dụng quyền lực nhà nước thông qua cơ quan quyền lực do mình bầu ra để thay mặt mình thực hiện quyền lực đó. Cơ quan quyền lực nhà nước có một số quyền nhất định trong việc thành lập hoặc giải thể cơ quan cùng cấp.
Hội đồng nhân dân thành lập Ủy ban nhân dân để đảm bảo quản lý hành chính ở địa phương. Cơ quan hành chính luôn chịu sự giám sát, chỉ đạo và chịu trách nhiệm trước cơ quan nhà nước.
Tất cả sự phụ thuộc này thể hiện sự thống nhất trong hoạt động, bảo đảm tôn trọng nguyện vọng, lợi ích của nhân dân.
Cấp dưới vâng lời cấp trên
Sự phục tùng này là cơ sở để cấp trên có thể đảm nhận trách nhiệm chỉ đạo, giám sát hoạt động của cấp dưới. Nếu cấp dưới không phục tùng cấp trên thì quá trình quản lý sẽ bị lỏng lẻo, dẫn đến tình trạng hỗn loạn.
Nguyên tắc phân cấp quản lý
Chính quyền trung ương có quyền quyết định những vấn đề then chốt có tầm quan trọng chiến lược, bảo đảm sự phát triển cân bằng của toàn xã hội. Ngoài ra, cần trao quyền cho các đơn vị ở địa phương phát huy tính chủ động, sáng tạo trong quản lý và thực hiện mọi nhiệm vụ cấp trên giao.
Nguyên tắc định hướng cơ sở
Nguyên tắc này thể hiện sự mở rộng dân chủ của cơ quan hành chính trên cơ sở quản lý tập trung mọi hoạt động của hệ thống đơn vị. Các đơn vị này là tế bào của nền kinh tế, trực tiếp sản xuất sản phẩm, được nhà nước bảo hộ và tự chủ trong hoạt động thương mại.
Nguyên tắc phụ thuộc hai chiều
Nguyên lý phụ thuộc hai chiều được thể hiện ở sự phụ thuộc theo chiều ngang và chiều dọc.
Sự phụ thuộc theo chiều ngang tạo điều kiện cho cấp dưới tự chủ, phát huy tài sản của địa phương để thực hiện nhiệm vụ cấp trên giao. Sự phụ thuộc theo chiều dọc là cơ sở để cấp trên có thể tập trung quyền lực để chỉ đạo hoạt động của cấp dưới.
Hai sự phụ thuộc này tạo nên hoạt động chung vì lợi ích thống nhất giữa Nhà nước và các địa phương, giữa các ngành và vùng lãnh thổ.
Vì sao tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản của Đảng?
Nguyên tắc tập trung dân chủ được coi là nguyên tắc cơ bản của Đảng và chi phối các nguyên tắc khác do tính chất, vai trò mà nó mang lại:
- Tập trung hóa dựa trên nền tảng dân chủ, dân chủ đảm bảo tập trung hóa. Chỉ có duy trì được sự tập trung hóa thì dân chủ mới phát triển được. Dân chủ càng phát triển thì sự tập trung hóa càng mạnh mẽ.
- Cơ sở của tập trung hóa là dân chủ và ngược lại, tập trung hóa chỉ phát huy hiệu quả khi dân chủ thực sự được phát huy.
- Tập trung dân chủ là nguyên tắc xây dựng Đảng thành một tổ chức chặt chẽ, phát huy sức mạnh cá nhân nhưng cũng tạo nên sức mạnh tổ chức.
- Tập trung dân chủ giúp Đảng xây dựng đội ngũ có kỷ luật chặt chẽ, có sức chiến đấu mạnh mẽ, phát huy tính chủ động, sáng tạo của toàn thể cán bộ, đảng viên.
- Nguyên tắc tập trung dân chủ bảo đảm Đảng là tổ chức lãnh đạo, tập trung mọi lực lượng trí tuệ, vật chất vào hoạt động quản lý của Đảng.
Trên đây là toàn bộ nội dung làm rõ khái niệm tập trung dân chủ là gì. Mỗi cán bộ, đảng viên có trách nhiệm thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ, góp phần xây dựng Đảng tiến bộ, trong sạch, văn minh.
