Chất hữu cơ trong sản xuất nông nghiệp giúp tạo ra vòng tuần hoàn tự nhiên mà không phá hủy hệ sinh thái. Vậy chất hữu cơ là gì và nó góp phần vào quá trình này như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết sau đây.
Chất hữu cơ là gì?
Hợp chất hữu cơ hay hữu cơ là những chất hóa học có phân tử chứa cacbon. Tuy nhiên, không phải hợp chất chứa cacbon nào cũng được gọi là hợp chất hữu cơ, ví dụ CO, CO2, H2CO3, muối cacbua, muối cacbonat kim loại, muối xyanua,… đều là chất vô cơ.
Các chất hữu cơ có mặt trong môi trường tự nhiên hoặc có nguồn gốc từ hoạt động của con người. Chất hữu cơ là thành phần cấu tạo nên con người và các sinh vật sống khác, thực vật, động vật và chiếm phần lớn trong cơ thể sống. Do đó, thực phẩm chúng ta tiêu thụ hàng ngày chủ yếu là thực phẩm hữu cơ.
Yêu cầu sản xuất nông nghiệp hữu cơ ở Việt Nam
Theo tiêu chuẩn quốc gia TCVN 11041-1:2017, các yêu cầu đối với sản xuất nông nghiệp hữu cơ được liệt kê như sau:
Khu vực sản xuất
Vùng sản xuất phải được khoanh vùng, tách biệt với vùng sản xuất phi hữu cơ bằng vùng đệm hoặc hàng rào. Khu vực này phải cách xa môi trường ô nhiễm, khu xử lý rác thải sinh hoạt, công nghiệp, bệnh viện. Cơ sở phải xác định vùng đệm rõ ràng và dễ nhận biết. Chiều cao cây trồng và chiều rộng vùng đệm phụ thuộc vào nguồn ô nhiễm, địa hình cơ sở và khí hậu địa phương.
Chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ
Đối với các cơ sở sản xuất chuyển đổi từ mô hình sản xuất phi hữu cơ sang mô hình sản xuất hữu cơ phải tuân thủ các yêu cầu cụ thể về sản xuất hữu cơ.
Duy trì sản xuất hữu cơ
Cơ sở phải duy trì sản xuất hữu cơ liên tục. Việc chuyển đổi từ hữu cơ sang phi hữu cơ chỉ được phép khi có lý do thích hợp hoặc trong trường hợp áp dụng yêu cầu chuyển đổi.
Sản xuất song song và sản xuất riêng biệt
Nếu sản xuất hữu cơ và phi hữu cơ được thực hiện trong cùng một cơ sở thì các hoạt động sản xuất không được ảnh hưởng lẫn nhau. Khu sản xuất và sản phẩm hữu cơ phải tách biệt với khu sản xuất và sản phẩm phi hữu cơ.
Ví dụ: sử dụng các rào cản vật lý, sản xuất các loại cây trồng khác nhau, tổ chức các mùa thu hoạch khác nhau để bảo quản các sản phẩm và nguyên liệu thô khác nhau.
Quản lý hệ sinh thái và đa dạng sinh học
Không thực hiện các hoạt động gây ảnh hưởng tiêu cực đến các khu bảo tồn đã được công nhận như: khu bảo tồn động vật hoang dã, rừng đầu nguồn. Đa dạng sinh học phải được duy trì và tăng cường tại các khu vực sản xuất, trong mùa sinh trưởng và nơi có thể trồng các loại cây trồng phi hữu cơ.
Kiểm soát ô nhiễm
Hạn chế sử dụng nguyên liệu, vật tư tổng hợp ở tất cả các công đoạn sản xuất. Không để con người và môi trường tiếp xúc với hóa chất độc hại, giảm thiểu ô nhiễm từ hoạt động sản xuất, chế biến của cơ sở và môi trường.
Cần có biện pháp phòng ngừa đối với sự nhiễm bẩn từ các dụng cụ và thiết bị, bao gồm cả thiết bị làm sạch, đồ dùng và hồ sơ. Phải có biện pháp ngăn ngừa nguy cơ ô nhiễm từ thiết bị, dụng cụ. Nếu nghi ngờ ô nhiễm, nguồn phải được xử lý và lập kế hoạch để tránh hoặc giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm trong khu vực sản xuất.
Ngoài ra, cần có khả năng phân tích, đánh giá khi xác định rủi ro cao do sử dụng nguyên liệu, vật liệu trái phép. Chất thải trong quá trình sản xuất phải được thu gom và xử lý để tránh gây ô nhiễm khu vực sản xuất, nguồn nước và thành phẩm. Chất thải tái sử dụng và không thể tái sử dụng được xử lý đúng cách để giảm thiểu sự lây lan của dịch bệnh.
Công nghệ không phù hợp
- Không sử dụng công nghệ có hại cho sản xuất hữu cơ.
- Không sử dụng các mặt hàng hoặc nguyên liệu thô có nguồn gốc GMO ở bất kỳ giai đoạn sản xuất hữu cơ nào.
- Không sử dụng bức xạ ion hóa (chiếu xạ) để kiểm soát sâu bệnh thực vật.
Các chất được phép sử dụng
Tiêu chuẩn chung về sử dụng chất trong sản xuất hữu cơ:
- Tương thích với các nguyên tắc sản xuất hữu cơ
- Việc sử dụng chất này là cần thiết và quan trọng và được mong đợi
- Việc sử dụng, sản xuất và thải bỏ các chất này không gây ra hoặc góp phần gây hại cho môi trường tự nhiên.
- Những chất này ít có tác động tiêu cực đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của con người và động vật.
- Các sản phẩm thay thế được phê duyệt không có đủ số lượng hoặc chất lượng.
Một số nguyên tắc sản xuất nông nghiệp hữu cơ
Theo Điều 4 Nghị định số 109/2018/ND-CP liên quan đến canh tác hữu cơ, nguyên tắc sản xuất nông nghiệp hữu cơ bao gồm:
- Quản lý tài nguyên, bao gồm đất, nước và không khí, theo nguyên tắc hệ thống và sinh thái với tầm nhìn dài hạn.
- Không sử dụng nguyên liệu hóa học tổng hợp độc hại hoặc gây ô nhiễm cho nơi sản xuất và môi trường ở bất kỳ giai đoạn nào của dây chuyền sản xuất.
- Không sử dụng công nghệ biến đổi gen để tăng năng suất, chất phóng xạ và các công nghệ khác có hại cho canh tác hữu cơ.
- Chúng ta phải đối xử với động vật và thực vật một cách có trách nhiệm và giúp tăng cường sức khỏe tự nhiên của chúng.
- Sản phẩm hữu cơ phải được chứng nhận theo tiêu chuẩn quốc gia thứ ba (TCVN) về canh tác hữu cơ hoặc tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực, tiêu chuẩn nước ngoài áp dụng trong sản xuất nông nghiệp hữu cơ.
Những thách thức của nông nghiệp hữu cơ
Mặc dù canh tác hữu cơ đã đạt được kết quả và đang là xu hướng phát triển nhưng vẫn còn một số hạn chế. Những hạn chế của nền nông nghiệp này có thể kể đến như sau:
- Năng suất trồng trọt, chăn nuôi thường thấp hơn so với sản xuất nông nghiệp thông thường. Điều này một phần là do trong quá trình canh tác hữu cơ, phân bón hóa học, hormone tăng trưởng, công nghệ di truyền, v.v. được sử dụng. không được sử dụng.
- Chăn nuôi và cây trồng phải đối mặt với nhiều dịch bệnh nghiêm trọng hơn do không thể sử dụng thuốc trừ sâu và hạn chế sử dụng thuốc thú y, kháng sinh. Môi trường xung quanh có thể lây lan dịch bệnh và phá hủy cây trồng, vật nuôi do gần các cây trồng hữu cơ và phi hữu cơ.
- Sản xuất nông nghiệp hữu cơ đòi hỏi nhiều lao động, năng lực thấp, thiếu đào tạo nên sản xuất còn kém.
- Giá thực phẩm hữu cơ cao hơn nhiều so với thực phẩm được trồng thông thường. Do sản xuất hữu cơ được thực hiện thủ công nên đòi hỏi chi phí chứng nhận và yêu cầu khu vực chăn thả, chuồng trại tuân thủ quy định sản xuất, dẫn đến giá thực phẩm chênh lệch lớn.
- Để đảm bảo an toàn, an ninh lương thực, sản xuất nông nghiệp hữu cơ phải có quy mô và lộ trình phát triển rõ ràng. Khi xác định được thị trường và định hướng phát triển rõ ràng thì hiệu quả sẽ cao hơn.
Sản xuất nông nghiệp hữu cơ đã, đang và sẽ là xu hướng phát triển trong ngành sản xuất thực phẩm vì hướng đến bảo vệ môi trường. Hy vọng những chia sẻ trên sẽ giúp giải thích được câu hỏi chất hữu cơ là gì mà bạn có thể tham khảo.
