Ô nhiễm không khí đang trở thành vấn đề cấp bách không chỉ với Việt Nam mà với hầu hết các quốc gia trên thế giới. Nếu không giải quyết kịp thời, hậu quả sẽ trở nên khó lường hơn bao giờ hết. Hãy đọc bài viết sau để hiểu rõ hơn ô nhiễm không khí là gì và các quy định về bảo vệ môi trường không khí.
Ô nhiễm không khí là gì? Tác hại của ô nhiễm không khí
Hiểu chính xác ô nhiễm không khí là gì sẽ giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về vấn đề vẫn đang diễn ra hàng ngày, hàng giờ xung quanh chúng ta.
Khái niệm ô nhiễm không khí
Ô nhiễm không khí là tình trạng khi thành phần không khí có những thay đổi lớn làm thay đổi các tính chất vật lý, hóa học vốn có, vi phạm các tiêu chuẩn không khí theo quy định của pháp luật và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con người và sinh vật trên trái đất.
Tác hại của ô nhiễm không khí
Tác hại mà ô nhiễm không khí gây ra không chỉ cho sinh vật mà còn là nguyên nhân chính khiến hàng triệu người tử vong mỗi năm.
- Đối với động vật và thực vật
SO2, NO2, CO… là một số hợp chất nguy hiểm có trong không khí, đây là tác nhân gây tắc nghẽn khí quản và làm suy yếu hệ miễn dịch ở động vật.
Ngoài ra, cây ăn quả có dấu hiệu rụng lá hàng loạt khiến cây chết dần. Một trong những nguyên nhân được giải thích là hợp chất HF có trong môi trường không khí cũng gián tiếp làm trái đất nóng lên do hiệu ứng nhà kính.
Ngoài ra, mưa axit còn do bụi và khói từ các khu công nghiệp gây ra. Những cơn mưa này làm ô nhiễm nguồn nước, giết chết hàng chục nghìn sinh vật và thực vật.
- Đối với con người
Ung thư, các vấn đề về hô hấp… là một số căn bệnh nguy hiểm do ô nhiễm không khí gây ra. Hàng năm thế giới ghi nhận 7 triệu ca tử vong và nó cũng gây ra thiệt hại lớn về kinh tế, ước tính khoảng 5 triệu USD mỗi năm.
Ô nhiễm không khí cũng làm giảm tuổi thọ trung bình của mỗi người khoảng 2 năm và là nguyên nhân gây tử vong cao thứ 4 trên toàn cầu, sau tăng huyết áp, sử dụng thuốc lá và chế độ ăn uống không lành mạnh.
Không chỉ gây ra bệnh tim mạch và đột quỵ, ô nhiễm không khí còn làm trầm trọng thêm bệnh hen suyễn và ung thư phổi. Chúng còn có tác dụng đáng kể lên hệ thần kinh trung ương, làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson, bệnh tự kỷ và tính dễ cáu kỉnh.
Những con số trên chỉ là một phần nhỏ trong vô số hậu quả của ô nhiễm không khí. Trên thực tế, chúng gây ra nhiều căn bệnh nguy hiểm và những cái chết thầm lặng cho hàng triệu người trên thế giới.
Hiện trạng ô nhiễm không khí ở Việt Nam
Ô nhiễm không khí đang là vấn đề nhức nhối đối với thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Nước ta hiện nằm trong top 10 quốc gia có tình trạng ô nhiễm không khí hàng đầu châu Á, trong đó ô nhiễm bụi PM 10 và PM 2.5 đáng kể nhất (Theo Báo cáo thường niên về chỉ số môi trường do Viện Môi trường do các trường học Mỹ công bố). .
Hai thành phố có mức độ ô nhiễm không khí nặng nề nhất là Hà Nội và Hồ Chí Minh. Người ta ghi nhận bụi mịn (PM 2.5) xuất hiện khá thường xuyên trong không khí tại 2 thành phố lớn này, điều này ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe người dân, tầm nhìn cũng giảm đi đáng kể.
Ngoài ra, những dấu hiệu về sự nóng lên toàn cầu đang trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Mùa đông ở các tỉnh phía Bắc nói chung và Hà Nội nói riêng đang đến muộn hơn trước.
Tháng 12 vừa qua, Hà Nội mới bắt đầu đón những đợt không khí lạnh đầu tiên trong năm. Thời điểm này được cho là muộn hơn so với cùng kỳ năm 2021, khi dịch Covid đang hoành hành.
Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí
Hiểu ô nhiễm không khí là gì sẽ giúp bạn xác định được các yếu tố gây ra vấn đề này. Về cơ bản, ô nhiễm không khí là do các nguyên nhân sau:
Hộ gia đình
Đối với những hộ gia đình sử dụng gas, than, củi… trong quá trình nấu nướng hoặc sinh hoạt sẽ thải khí thải, bụi vào không khí.
Quá trình này tạo ra một số loại khí độc hại như CO, CO2, NOx, SOx… từ đây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.
Hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp
Nó được coi là nguyên nhân chính khiến tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng.
Khói bụi từ ống xả của các nhà máy, xí nghiệp trong các khu công nghiệp lan khắp nơi, làm bầu trời tối sầm. Chất thải bao gồm CO2, CO, SO2, NOx và một số hợp chất hữu cơ khác được thải ra môi trường với nồng độ rất cao.
Ngoài ô nhiễm không khí, các khu công nghiệp này còn gây ô nhiễm nguồn nước, khiến các hộ gia đình lân cận phải chịu đựng những căn bệnh nghiêm trọng về sức khỏe. Ngoài ra, mưa axit cũng là kết quả của các hoạt động này.
Trong nông nghiệp, việc sử dụng thuốc trừ sâu, phân bón không hợp lý hay đốt rừng, rơm rạ cũng góp phần làm gia tăng ô nhiễm không khí.
Vận chuyển
Các phương tiện lớn chuyển động liên tục khiến lượng khí thải tăng lên đáng kể. Đặc biệt, những chiếc xe cũ hoạt động kém sẽ thải ra một lượng lớn khí độc. Các chất độc hại như CO, VOC, NO2, SO2 được tìm thấy trong không khí với nồng độ rất cao và dai dẳng.
Đây được coi là nguyên nhân gây ô nhiễm không khí lớn thứ hai, sau hoạt động sản xuất công nghiệp. Theo báo cáo của IEA (Cơ quan Năng lượng Quốc tế), ngành giao thông vận tải đóng góp một lượng lớn carbon hàng năm với tỷ lệ 24,34%.
Chất thải
Các bãi chôn lấp rác thải không đúng quy cách còn góp phần tạo ra nhiều chất độc hại như bụi, NOx, CO, CO2, SOx, THC, HCl, HF, dioxin/furan, hơi nước và tro bụi, ảnh hưởng đến không khí và sức khỏe con người.
Theo ước tính toàn cầu, khoảng 40% rác thải được đốt lộ thiên, đặc biệt là ở khu vực thành thị và các nước đang phát triển.
Nguyên nhân khác
Các nguyên nhân tự nhiên như núi lửa phun, cháy rừng, gió… hay các hoạt động quân sự, xây dựng cơ sở hạ tầng, thu gom rác thải,… cũng được xếp vào nhóm nguyên nhân gây ô nhiễm không khí.
Các biện pháp chống ô nhiễm không khí
Giải quyết ô nhiễm không khí là trách nhiệm của mỗi cá nhân, mỗi quốc gia, không phân biệt giới tính hay mức độ giàu nghèo. Điều này cần phải được giới thiệu nhanh chóng, trên toàn bộ phạm vi.
Hãy thực hiện 4 biện pháp sau để góp phần bảo vệ bầu không khí:
Thay đổi thói quen sinh hoạt
Đối với rác thải cần phải được xử lý đúng cách, không đốt rác, vật liệu dư thừa một cách bừa bãi… Đây tưởng chừng như là một việc làm đơn giản nhưng lại rất khó bỏ những thói quen xấu. Hãy thay đổi thói quen ngay từ bây giờ vì điều này giúp hạn chế lượng khí thải độc hại và bụi thải ra môi trường.
Thay thế các nhiên liệu như than, củi, gas bằng các thiết bị điện hiện đại, an toàn. Ngoài ra, sử dụng phương tiện giao thông công cộng để di chuyển có thể giúp giảm lượng khí thải xe cộ.
Tuân thủ các quy định về xử lý khí thải công nghiệp
Để giảm thiểu tác động của hoạt động sản xuất đến môi trường, doanh nghiệp cần tuân thủ các quy định về xử lý rác thải môi trường.
Ngoài ra, thay thế máy móc lỗi thời bằng dây chuyền sản xuất hiện đại, tiên tiến cũng là một cách đẩy lùi ô nhiễm không khí.
Áp dụng biện pháp kỹ thuật
Việc sử dụng hệ thống máy móc, công nghệ hiện đại và công nghệ sinh học để lọc, làm sạch không khí được coi là biện pháp an toàn và hiệu quả nhất hiện nay.
Trồng cây xanh
Trồng cây hay phát triển rừng nhân tạo không chỉ góp phần tạo không gian xanh mà còn giúp lọc, làm sạch không khí, đồng thời hạn chế tác động tiêu cực của thiên tai.
Đặc biệt, trồng cây xanh tại các đô thị, công viên, lối đi bộ giúp giảm đáng kể bụi và khí thải từ các phương tiện giao thông, đồng thời mang lại bầu không khí trong lành và sức khỏe khi nhiệt độ hạ thấp vào mùa hè.
Một số quy định về bảo vệ môi trường không khí
Việt Nam đã đưa ra nhiều chính sách, pháp luật cụ thể nhằm ngăn ngừa ô nhiễm không khí, bảo vệ sức khỏe người dân và môi trường sống, cụ thể:
Về quy định chung
Tại Điều 12 Mục 2 Chương II Luật Bảo vệ Môi trường 2020 có ghi rõ:
– Theo quy định của pháp luật, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có trách nhiệm giảm thiểu, xử lý bụi, khí thải gây ảnh hưởng xấu đến môi trường.
– Để đảm bảo chất lượng môi trường không khí cần quan trắc, giám sát và công bố thường xuyên, liên tục theo đúng quy định của pháp luật.
– Ô nhiễm không khí phải được thông báo, cảnh báo ngay lập tức, giảm thiểu ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng.
– Giám sát, đánh giá và kiểm soát các nguồn bụi, khí thải.
Đối với hộ gia đình, cá nhân
Căn cứ điểm c khoản 1 và khoản 2 Điều 60 mục 2 Chương V Luật này quy định rõ:
– Nhà ở, cá nhân phải có trách nhiệm bảo vệ môi trường, bao gồm không thải khí thải, gây ồn, rung và các ảnh hưởng khác có thể gây hại cho cộng đồng xung quanh.
– Chuồng trại chăn nuôi quy mô hộ gia đình phải có trách nhiệm bảo đảm vệ sinh, ngăn ngừa phát tán mùi hôi khó chịu; Thu gom và xử lý chất thải từ hoạt động chăn nuôi theo quy định của pháp luật.
Đối với một số khu vực
Trong hoạt động xây dựng:
Theo điểm a khoản 5 Điều 64 khoản 3 Chương V quy định:
– Trong quá trình xây dựng, cải tạo, sửa chữa hoặc phá dỡ phải đảm bảo yêu cầu bảo vệ môi trường.
– Bao gồm việc thực hiện các biện pháp không phát tán bụi, nhiệt, tiếng ồn, độ rung, ánh sáng vượt quá mức cho phép theo quy chuẩn kỹ thuật môi trường.
Trong thăm dò, khai thác, chế biến khoáng sản, dầu khí:
Tại điểm c khoản 1 Điều 67 mục 3 Chương V quy định rõ:
– Khi thăm dò, khai thác, chế biến khoáng sản, tổ chức, cá nhân có liên quan phải bảo đảm có phương án phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường và tuân thủ các yêu cầu bảo vệ, cải tạo, phục hồi môi trường.
– Đặc biệt phải thực hiện các biện pháp ngăn ngừa, hạn chế phát tán bụi, khí thải và các tác động tiêu cực khác đến môi trường xung quanh.
Tóm lại, hiểu ô nhiễm không khí là gì không khó, nhưng để khắc phục, giảm thiểu tình trạng ô nhiễm này thì không phải cá nhân, tổ chức nào cũng làm đúng, đủ.
